`غەڵبەغەڵبی زەمەن` ی جولیان بارناس، ڕۆمانێک لەمەڕ هونەرمەندە حیزبیەکان!

ئیسماعیل حەمەئەمین

لینین پێیوابوو؛ موزیک خەمۆکی دێنێت

ستالین وای مەزندە دەکرد لە موزیک تێدەگات و بەهای دەزانی

خرۆشۆف ڕقی لە موزیک بوو

کامە لەمانە خراپترینن بۆ کۆمپۆسەر؟*

`جولیان بارانس`  یەکێکە لە ڕۆماننوسە هاوچەرخەکانی ئەدەبی ئینگلیزی، من خۆم لە ڕێگەی ڕۆمانی `توتییەکەی فلۆبێر` ئەم ڕۆماننوسەم ناسی. ڕۆمانێک دەربارەی ژیانی ڕۆماننوسی فەڕەنسی سەردەمی ڕۆمانتیک – سەدەی نۆزدە –  `گۆستاف فلۆبێر` بوو. لە ڕۆمانی `توتیەکەی فلۆبێر` دا هاتووە؛  فلۆبێر پیاوێکی تەمەڵ بوو، بە خۆی دەگووت؛ من ورچی تەمەڵی نێو بەفرم… فلۆبێر توتیەکی ئیشکراوەی بۆ دێت، پێدەچێت کاتی خۆی لە `ئەستنبول` بەدەستی هێنابێت. ئەم توتیە پابەندە بە سەرکێشیەکی سێکسوالی فلۆبێر لەگەڵ ژنێکی تورکدا، هەربۆیە  هەمیشە لە ژوورەکەیدا بوو. پەیوەندی فلۆبێر لەگەڵ ئەم توتیەدا ، لەگەڵ ژنەکانی دۆستی، پیاسەکانی، تەمەڵیەکانی، قەرزەکانی..هتد. وەک کۆمەڵێک وێنەی پارچە پارچەن، بارناس وەک کارتی پۆکەر فڕێدەداتە بەردەم خوێنەر. ئیدی خوێنەر لەشێوەی چەندەها چیرۆکی جیاواز کۆیان دەکاتەوە و یەک وێنەی ڕۆمانی بیۆگرافی  لێ پێکدێنێت.

بە هەمان شێوە ڕۆمانی `  غەڵبەغەڵبی زەمەن – The noise of Time` باسی ژیانی  کۆمپۆسەری سەمفۆنێی ڕووسی `دیمیتری شۆستاکۆڤیچ ١٩٢٥ – ١٩٧٥` دەکات  کە لە ژێر تیرۆری و سانسۆری حکومەتی کۆمۆنیستی سۆڤیەتدا،  لە ژێر فشاری ئەوەدا بووە؛ کە موزیکی ئەو لەگەڵ پێوەرەکانی وەزارەتی ڕۆشنبیری و کۆمیتەی مەرکەزی حزبی شیوعی سۆڤیتیدا ناگونجێت. دیمیتری شۆستاکۆڤیچ بەردەوام لەلایەن  کۆمیتەی هونەرمەندان و موزیکارەکانی حیزبەوە `گدانۆڤ و نابۆکۆف`  لێپرسینەوەی لەگەڵدا کراوە… ئەمەو زۆریتر کە تیرۆری سیاسەت نیشاندەدات لەسەر ئەدەب و هونەر لەژێر دەسەڵاتی حیزبدا.

 ئەوەی سەرنجی منی ڕاکێشا لەم ڕۆمانەدا ئەوەیە، ئەم ڕۆمانە لە پەرەگرافی پچڕ پچڕ پێکهاتووە، زۆرجار تەنها دێڕ و نیوێک ڕووداوێکە و پاشان پەرەگرافی داهاتوو گێڕانەوەیەکی ترە، بە جۆرێک  خوێنەر وندەبیت لەو وردەکارییانەدا کە لەپشتیەوە چەندەها بۆنە و ڕووبەڕووبونەوە و ترسی شۆستاکۆڤیچ دەرخستووە. هەموو ئەم فشارانە  کاتێک تیژدەبێتەوە  کە سەمفۆنیای ( خانمی ماکبێس لە میتسینک`  Lady Macbeth of Mtsensk پێشکەش دەکات و بە دڵی جۆزیف ستالین نابێت**  لەم سەمفۆنیایەوە وەک `نیو کلاسیک` دەکەوێتە بەر هێرشی ڕۆشنبیرانی و هونەرمەندانی پیاهەڵدەرانی حیزب و  دیکتاتۆریەتی پڕۆلیتاریا  و   موزیشنە بێ بەهرەکانی.

بە دیوێکی تردا،  ئەم ڕۆمانە نە پڕە لە ڕازاندنەوەی وشە و نە پڕە لە کۆتر و فریشتەی فڕیو و نە پڕە لە خوتبەی دوورو درێژ. ڕۆماننوس جاری وەهایە  لە دووڕستەدا کۆی ڕووداوێک دەگێڕێتەوە.

ڕووداو چەقی ڕۆمانەکەیە، ڕووداوێک تایبەت بە سۆڤیەت و مۆرکی ژیانی ڕووسی تێدا بەرجەستەیە و ناوی پاڵەوانەکان خەیاڵی نین بەڵکو لەسەر زەوی ڕیاڵ بوونیان هەبووە.  شانبەشانی ئەمەش لێرە و لەوێ سەرنجی گێڕەوەی یەکەم، بارانس خۆی، بە کورتی و بێ درێژدادڕی عیرفانی و پەخشانئامێزانە، لێرە و لەوێ ئامادەیە. ئەوەی لە  `جولیان بارناس` دا بەدڵمە ئەوەیە، کە یەکێکە لەو ڕۆماننوسانەی کە سووچێکی تر، ڕەنگەکی تری کەسایەتیەک نیشاندەدات، بێئەوەی یەک وشەی زیادی تێدا بێت.

پەراوێزەکان

**فەرموون لەگەڵ ( خانمی ماکبێس لە میتسینک`  Lady Macbeth of Mtsensk)

ڕۆمانەکە بە زمانی ئۆرگینالی خۆی – ئینگلیزی: 

*Julian Barnas, The noise of Time, vintage 2016, P11